Een idee zit in je hoofd – daar kan niemand bij – maar zodra je het idee deelt of het een ding wordt, kunnen anderen ermee aan de haal gaan. Het is daarom raadzaam om stil te staan bij hoe je jouw Ideas and Things kunt beschermen tegen plagiaat of andere onrechtmatige inbreuken. Dan is het belangrijk om te weten wat de meest voorkomende intellectuele eigendomsrechten (IE-rechten) zijn, hoe deze ontstaan en hoe ze beschermd kunnen worden. Voor dit artikel hebben we IE-recht samengevat en bespreken we de verschillende mogelijkheden om een idee te beschermen.
Octrooirecht (patent)
Wat?
Dit exclusieve recht beschermt een uitvinding op een technisch proces of product en geeft het recht om het proces/product te exploiteren.
Ontstaan?
Een recht op octrooi kan alleen ontstaan door inschrijving mits wordt voldaan aan de volgende voorwaarden:
- Nieuwheid
- Inventiviteit
- Industriële toepasbaarheid
Hoe te beschermen?
Bescherming vindt plaats door een octrooiaanvraag per land en/of regio (bijv. Europa) in te dienen. Een octrooirecht wordt altijd gepubliceerd t.b.v. de innovatie. Maar zonder toestemming met bijv. een octrooilicentie mogen anderen hier geen gebruik van maken. Of er een octrooi in Nederland van toepassing is, is te vinden in het Nederlands octrooiregister: mijn octrooi . Ook is er een databank waarin octrooipublicaties (tekst en tekeningen die de techniek beschrijven) zijn te raadplegen: espacenet.
De aanvraagprocedure duurt vrij lang. Zo’n 18 maanden. En geldt vanaf verlening maximaal 20 jaar. Tussen de aanvraag en verlening is er geen bescherming maar kan het mogelijk zijn dat een ander IE-recht bescherming biedt.
Auteursrecht (copyright) en naburige rechten
Wat?
Het auteursrecht beschermt originele werken van letterkunde, wetenschap of kunst. Bijvoorbeeld boeken, teksten, films, schilderijen, muziek, games, apps, foto’s en software. Als rechthebbende heb je het alleenrecht op het gebruik, het openbaar maken en verveelvoudigen van het werk. Het recht is geregeld in de auteurswet .
Naburige rechten gelden voor hen, die werken van anderen brengen, uitvoeren, bewerken(kunstenaars, zangers, toneelspelers, muziekproducenten, filmproducenten en omroeporganisaties). Dit recht lijkt op het auteursrecht en is geregeld in de wet op de naburige rechten.
Ontstaan?
Het auteursrecht ontstaat vanzelf op het moment dat het werk ontstaat. Er zijn geen formaliteiten nodig om een auteursrecht te krijgen. Voor het recht is het nodig dat je kunt bewijzen dat je de (eerste) maker / bedenker bent en dat het werk een eigen, oorspronkelijk karakter heeft; het moet het persoonlijk stempel van de maker dragen. De bescherming duurt tot 70 jaar na het overlijden van de maker, gerekend vanaf de 1ste januari van het jaar volgend op het jaar waarin de maker van het werk is overleden. Het auteursrecht is gratis en geldt over de hele wereld.
Naburige rechten ontstaan eveneens vanzelf. Het recht geldt voor 50 jaar Voor opnamen van een uitvoerend musicus en de muziekproducent geldt een termijn van 70 jaar. Verder geldt hetzelfde als hierboven voor auteursrechten.
Hoe te beschermen?
We kunnen je alleen enkele tips geven zodat je in een eventuele discussie / procedure over het auteursrecht in ieder geval kunt bewijzen dat jij de rechthebbende bent:
- Zet altijd je naam en datum bij het werk
- Plaats een watermerk op de foto
- Gebruik zo klein mogelijke bestanden
- Geef aan dat toestemming nodig is indien anderen je werk willen gebruiken
- De rechtermuisklik
- Toch een vorm van registratie: registreer je werk met een datumstempel (i) depot bij een notaris, (ii) bij de Belastingdienst of (iii) het i-depot van het Benelux Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BBIE).
Merkenrecht
Wat?
Het beschermt namen van producten of diensten. Het beschermt ook een logo of de vorm of verpakking van een product. Met het recht op een merk heb je het monopolie op gebruik van het merk en kun je juridische stappen ondernemen tegen concurrenten die jouw merk misbruiken.
Ontstaan?
Voor gelding dient het merk te worden geregistreerd. De voorwaarden voor registratie zijn:
- Het merk mag niet beschrijvend zijn.
- Het merk moet voldoende onderscheidend zijn.
Hiervoor is de totaalindruk dat het merk (woord- en beeldelementen) bij het publiek achterlaat van belang. Indien het publiek het merk opvat als een algemene beschrijving van de producten en/of diensten (denk aan “Slager”), is het onvoldoende onderscheidend en is het juridisch gezien geen merk.
- Aangegeven moet worden voor welke producten en diensten het merk gebruikt gaat worden; alleen daarvoor mag het merk gebruikt worden.
- Er dient gekozen te worden waar het merk gebruikt gaat worden; afhankelijk daarvan dient registratie in een of meerdere landen plaats te vinden. Een Beneluxmerk biedt bescherming in de BeNeLux; een Uniemerk in alle landen van de Europese Unie.
- Het merk mag nog niet bestaan. Dit kan gecontroleerd worden in de Merkenregisters van de landen waar je het merk wilt gaan voeren. Ook is het aan raden te controleren via het internet of een merk al gevoerd wordt binnen een bepaalde branche.
Hoe te beschermen?
Voor bescherming is registratie noodzakelijk:
- Registratie is mogelijk via het merkenregister van een afzonderlijk land of regio:
- Beneluxmerk: registratie merk BOIP
- Uniemerk: EUIPO
- Na registratie kun je je merk beschermen met het ®teken.
- De bescherming door registratie duurt veelal 10 jaar en kan onbeperkt verlengd worden.
Tekeningen- en modellenrecht
Wat?
Het beschermt het uiterlijk van 2 of 3-dimensionale producten / gebruiksvoorwerpen, zoals een patroon van een behang of een stoel. De eigenaar heeft het monopolie op het gebruik en het recht om een ander het gebruik te verbieden.
Ontstaan?
Het recht ontstaat door registratie. De vereisten hiervoor zijn dat de tekening / het model nieuw is, een eigen karakter heeft (kleur, vorm, materiaalgebruik, versiering) wat niet bepaald door de techniek (daarvoor geldt het octrooirecht). Het tekeningen- en modellenrecht kan voor de Benellux geregistreerd worden: registratie BOIP of voor de Europese Unie: registratie EUIPO . Er kan ook sprake zijn van een ongeregistreerd modellenrecht.
Hoe te beschermen?
Ongeregistreerd
- Ontstaat van rechtswege (vergelijkbaar met auteursrecht), maar dan is er geen erkenning door middel van registratie.
- Er kan worden opgetreden tegen bewuste nabootsing van het model gedurende drie jaar.
Geregistreerd
- Bescherming door registratie in modellenregisters.
- Met het registratiebewijs kun je juridische stappen ondernemen tegen concurrenten die jouw tekening of model misbruiken, gedurende maximaal 25 jaar.
Wat?
Het beschermt de naam waaronder een onderneming wordt gedreven en geeft het recht op het gebruik van de naam in een bepaald gebied.
Ontstaan?
Door actief gebruik van de naam in het economisch verkeer heb je het handelsnaamrecht. De naam mag niet in conflict komen met bestaande merkrechten.
Hoe te beschermen?
De naam kan worden ingeschreven bij het handelsregister van de Kamer van Koophandel
- Het handelsregister controleert niet of de handelsnaam al bestaat.
- Kijk regelmatig in het handelsregister of er partijen zijn die dezelfde handelsnaam gebruiken en die in dezelfde branche en/of regio actief zijn.
- Controleer of er verwarringsgevaar is bij het normale publiek.
Hoe bescherm ik een idee?
Een idee an sich is niet intellectueel eigendomsrechtelijk te beschermen, omdat een idee in iemands hoofd bestaat. Om een idee toch enigszins te beschermen zijn er diverse opties:
- Maak een concrete en originele uitwerking van het idee.
- Hoe concreter en gedetailleerder een idee of concept is uitgewerkt, hoe groter de kans dat die uitwerking als origineel werk kan worden aangemerkt en dus wordt beschermd door het auteursrecht.
- Registreer de uitwerking bijvoorbeeld bij het iDepot.
- Dit betekent niet dat er een auteursrecht verkregen wordt, maar zorgt er wel voor dat er een datum voor de uitwerking is.
- Die datum kan van belang zijn wanneer iemand anders een soortgelijke uitwerking heeft en er discussie ontstaat over wie als eerste een uitwerking had.
- Indien je een andere partij nodig hebt om het idee uit te werken, dan is het verstandig om vooraf een geheimhoudingsovereenkomst te sluiten.
- Met een dergelijke overeenkomst kan een idee en/of uitwerking dus onder geheimhouding worden gedeeld en zorg je er voor dat die ander niet met het idee aan de haal mag gaan.
Vragen?
Claudine Hermesdorf schreef dit artikel naar aanleiding van een presentatie tijdens de Ontwerp Platform Arnhem (OPA) avond Ideas and Things. Het artikel is ook geplaatst op de website van OPA.
