Patiëntenrechten van kinderen
Net zoals volwassenen hebben kinderen rechten in de gezondheidszorg. Maar wat zijn de regels voor kinderen en jongeren? Patiëntenrechten van kinderen zijn vastgelegd in de Wet Geneeskundige Behandelings-overeenkomst (WGBO). De patiëntenrechten gelden voor alle handelingen in de gezondheidszorg. Naast de (be)handelingen van artsen en ziekenhuizen, geldt de WGBO ook voor fysiotherapeuten, tandartsen en bijvoorbeeld de psychotherapeut.
De wet onderscheidt drie leeftijdscategorieën in het patiëntenrecht:
- kinderen tot twaalf jaar;
- kinderen van twaalf tot zestien jaar;
- jongeren van zestien jaar en ouder.
Voor iedere groep gelden specifieke regels.
Hieronder schets ik wat de hoofdregel is als het gaat om toestemming voor handelingen van minderjarigen in het algemeen en vervolgens maak ik per leeftijdsgroep een overzicht van de beslissingsbevoegdheid, toestemming voor een behandeling en toestemming tot inzage in het medisch dossier in het kader van de patiëntenrechten.
Gezag en toestemming
Kinderen staan tot hun achttiende jaar onder gezag van hun ouders. Het kan zijn dat er slechts één ouder het ouderlijk gezag heeft of dat een derde (zoals bijvoorbeeld een instelling) de voogdij heeft. De term ‘ouders’ in deze blog, zijn de gezaghebbende ouders. Dat kan één gezaghebbende ouder zijn, maar ook bijvoorbeeld de voogd.
Een ouder die het gezag heeft is verplicht met de andere gezaghebbende ouder te overleggen. Een ouder zonder gezag zal altijd geïnformeerd moeten worden over belangrijke gebeurtenissen met betrekking tot een kind. Dat geldt natuurlijk ook voor een medische behandeling.
Hoofdregel is dat kinderen toestemming nodig hebben van hun ouders voor de meeste handelingen, tenzij de handelingen bij de leeftijd gebruikelijk zijn. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het kopen van een brood of andere boodschappen in de supermarkt. De aankoop van een computer of auto is daarentegen niet gebruikelijk voor een minderjarige. In de gezondheidszorg zijn er uitzonderingen gemaakt op het geven van toestemming door ouders.
Kinderen tot 12 jaar
Kinderen tot twaalf jaar mogen niet zelf beslissen. Hun ouders beslissen voor hen. Wel heeft het kind recht op informatie, waarbij het kind op een voor hem begrijpelijke manier informatie krijgt over wat er gaat gebeuren tijdens de behandeling. Ouders krijgen volledige informatie, zodat zij op basis daarvan kunnen beslissen over een behandeling.
Ouders moeten toestemming geven voor de behandeling van het kind. Uiteraard zullen zij de mening van het kind wel bij hun besluitvorming betrekken. De hulpverlener zal daar ook naar vragen. Als een hulpverlener vindt dat het besluit van de ouders niet in het belang van het kind is, dan hoeft de hulpverlener de behandeling niet uit te voeren.
Als ouders toestemming voor een bepaalde behandeling weigeren en het kind komt in gevaar, dan mag de hulpverlener niet zelfstandig besluiten toch te gaan behandelen. De hulpverlener zal dan een maatregel van kinderbescherming moeten vragen. De Raad voor de Kinderbescherming zal dan benaderd moeten worden.
Ouders hebben het recht op inzage in het medisch dossier van hun kind of zij kunnen een kopie krijgen van het dossier. Wanneer inzage niet in het belang van het kind is, dan mag de hulpverlener inzage weigeren. De hulpverlener mag kinderen onder de twaalf jaar niet zelf inzage geven in het dossier. Wel kunnen ouders het dossier aan het kind laten lezen.
Kinderen tussen de 12 en 16 jaar
Zowel het kind zelf als de ouders hebben recht op volledige informatie van de hulpverlener. Voor een behandeling moeten zowel het kind als de ouders toestemming geven. Wanneer het kind of de ouders de toestemming weigert, dan mag de behandeling niet plaatsvinden. Dus zowel het kind of één van de ouders kan een behandeling tegenhouden.
Stel nou voor dat het kind niet wil dat de ouders geïnformeerd worden over een bepaalde behandeling. In dat geval kunnen de ouders geen toestemming geven. De hulpverlener zal zelf moeten beslissen of hij zal behandelen of niet. De hulpverlener zal dan zelf moeten inschatten hoe goed het kind voor zichzelf kan afwegen en beslissen. Toestemming van de ouders zal in dat geval achterwege kunnen blijven. Als het kind de behandeling niet wil maar de ouders wel, dan kan niemand het kind dwingen de behandeling te ondergaan. De hulpverlener mag dan niet behandelen. De hulpverlener zal nog wel moeten nagaan of het kind de gevolgen van zijn beslissing kan overzien. De hulpverlener zal dan moeten zoeken naar een mogelijkheid die het kind wel zal accepteren.
Zowel het kind als de ouders kunnen inzage krijgen in het medisch dossier. Het kind kan dat ook alleen vragen. De hulpverlener zal dat toestaan, maar wel afhankelijk van de leeftijd en of het kind in staat is het dossier te begrijpen. In deze leeftijdsgroep zou het kind bezwaar kunnen maken tegen inzage in zijn dossier door de ouders.
Jongeren vanaf 16 jaar
Vanaf zestien jaar mogen jongeren zelf beslissingen nemen over hun medische behandeling. Zij hebben dezelfde patiëntenrechten als volwassenen. Jongeren kunnen zelf een hulpverlener benaderen en zelf afspraken maken over een medische behandeling. De jongere heeft recht op volledige informatie. Ouders zullen de informatie niet meer krijgen, tenzij de jongere toestemming geeft aan de hulpverlener om de informatie te delen.
Toestemming voor een behandeling geeft de jongere zelf; de toestemming van de ouders is niet meer nodig. Zelfs als de hulpverlener en de ouders een behandeling medisch noodzakelijk vinden, dient de hulpverlener de mening van de jongere te respecteren. Als de jongere een behandeling niet wil, dan zal deze niet plaatsvinden.
Inzage in het medisch dossier kan de jongere zelf vragen en heeft daarvoor geen toestemming nodig van zijn ouders. De ouders mogen het dossier van de jongere ook niet inzien indien de jongere hiervoor geen toestemming geeft.
Meer weten over (patiënten)rechten van ouders en kinderen?
Als u verdere informatie wilt over patiëntenrechten of rechten van ouders en kinderen, neem dan gerust contact op met één van onze advocaten van gezondheidsrecht of familierecht. U kunt telefonisch contact opnemen op telefoonnummer 026 352 2825 of mailen naar familierecht@dekempenaer.nl. Wij zijn u graag van dienst.
