Hoe moet er worden omgegaan met vakantie- en verlofuren gedurende de coronacrisis? Kan de werkgever de werknemer verplichten om die uren op te nemen bij gebrek aan werk? Kan de werkgever de werknemer verplichten om een vakantie te annuleren? Deze en andere vragen beantwoorden wij in de “Q&A”.
1. Algemeen
Vakantie moet volgens de wettelijke regeling (artikel 7:638 BW) worden vastgesteld met inachtneming van de wensen van de werknemer, tenzij er gewichtige redenen zijn die zich daartegen verzetten. Van dit uitgangspunt kunnen werkgever en werknemer, binnen het wettelijke kader, slechts in beperkte mate afwijken bij schriftelijke overeenkomst of cao. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van een aantal vooraf aangewezen verplichte vakantiedagen. Buiten het kader van dergelijke afspraken kan de werknemer niet verplicht worden om vakantie op te nemen.
Dit kan anders zijn indien de wens om geen vakantie op te nemen in strijd komt met het goed werknemerschap of als het in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn dat werknemer geen vakantie opneemt. Daarvan zal niet snel sprake zijn.
In de rechtspraak is al eens geoordeeld dat de omstandigheid dat het niet opnemen van vakantie tegen het einde van de arbeidsovereenkomst financieel nadelig is voor de werkgever (omdat die de resterende vakantiedagen dan moet uitbetalen), niet maakt dat de werknemer dus tegen zijn wens vakantie had moeten opnemen.
De werkgever kan natuurlijk wel met de werknemer in overleg treden of die bereid is om als alternatief (evt. korter) toch vakantie op te nemen.
2. Kan een werknemer verplicht worden om vakantie op te nemen nu er door het coronavirus minder werk is?
Geen of onvoldoende werk door het coronavirus is een omstandigheid die voor rekening van de werkgever komt; de werknemer kan dan niet verplicht worden om vakantiedagen op te nemen. Als hierover in de arbeidsovereenkomst of cao afspraken zijn gemaakt, kan de werknemer wel minuren opbouwen.
Indien daarover schriftelijke afspraken zijn gemaakt, kan de werknemer wel verplicht worden om ADV-uren op te nemen.
3. Kan ik mijn werknemer verplichten om een vakantie te annuleren?
De vraag is natuurlijk in hoeverre reizen nog voorkomt gezien de vergaande maatregelen en de meeste grenzen zijn gesloten. Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft in het kader van de coronacrisis reisadviezen afgegeven. Zie nederland wereldwijd reisadviezen. Duidelijk is dat de overheid niet noodzakelijke reizen naar het buitenland zonder meer afraadt.
Het instructierecht van de werkgever reikt echter niet zover dat hij de werknemer kan verbieden om een privé- vakantie te annuleren. De werkgever kan de werknemer wel, voor zover die niet op de hoogte is, informeren over de negatieve reisadviezen en hem afraden te reizen. De werknemer kan hierin dan zijn/haar eigen afweging maken.
4. Kan ik een werknemer die zijn (buitenlandse) vakantie heeft geannuleerd, verplichten om toch vakantieverlof op te nemen?
Wanneer de werkgever niet akkoord gaat met het annuleren van een eerder aangevraagde vakantie, verplicht hij de werknemer feitelijk om vakantie op te nemen tegen diens wensen in. De werkgever stelt dan dus eenzijdig de vakantie vast. Dit staat op gespannen voet met de wettelijke regeling (7:638 BW), zie hiervoor onder 1.
De regel dat de werknemer niet verplicht kan worden om vakantieverlof op te nemen, geldt zelfs wanneer de werknemer al een geplande vakantie annuleert vanwege de coronamaatregelen en de werkgever al een vervanger heeft aangesteld. Dat is namelijk een bedrijfsrisico dat niet op de werknemer kan worden afgewenteld. Dit kan natuurlijk wel als argument worden gebruikt richting de werknemer om te komen tot afspraken over toch vakantie opnemen.
5. Kan ik mijn werknemer die niet of minder (thuis) kan werken omdat zijn kinderen thuis zijn vanwege de schoolsluiting verplichten om vakantiedagen op te nemen?
De werknemer die niet of minder (thuis) kan werken vanwege de extra zorgtaken die de schoolsluiting met zich brengt, zal of vakantiedagen moeten opnemen of onbetaald verlof. De werkgever is niet verplicht om het loon door te betalen.
De werknemer zou een beroep kunnen doen op art. 7:628 BW door te stellen dat het niet werken in redelijkheid niet voor zijn rekening behoort te komen. De werkgever kan bij een geslaagd beroep gehouden zijn tot loondoorbetaling, tenzij de werknemer niet heeft gewerkt door een oorzaak die in redelijkheid voor rekening van de werknemer behoort te komen.
Het lijkt echter waarschijnlijker dat de schoolsluiting en de gevolgen daarvan niet (uitsluitend) voor rekening van de werkgever komen. Het is aan de werknemer om met een oplossing te komen en bijvoorbeeld vakantieverlof of onbetaald verlof op te nemen. De werknemer mag van de werkgever een flexibele opstelling verwachten ten aanzien van thuiswerken en werken op andere tijdstippen, zoals in de avonduren, voor zover de aard van het werk dit toelaat. Een redelijke oplossing kan worden gevonden in een afspraak waarbij het risico wordt gedeeld door bijvoorbeeld de niet gewerkte tijd gedeeltelijk op het vakantiedagensaldo in mindering brengen.
Meer weten?
Klik hier voor meer blogs die zijn geschreven over (de gevolgen van) het coronavirus.