Een vakbond is er niet blij mee dat een reisorganisatie de arbeidsvoorwaarden voor het cabinepersoneel alleen bespreekt met de ondernemingsraad. Als de reisorganisatie blijft weigeren de vakbond toe te laten bij onderhandelingen, stapt deze laatste naar de rechter. De kantonrechter wijst dit af, maar het gerechtshof Den Haag stelt de vakbond in het gelijk. Vervolgens gaat de reisorganisatie in cassatieberoep.
Het hof geeft aan dat er geen nationale of internationale bepaling is die een werkgever verplicht om met een vakbond te onderhandelen over arbeidsvoorwaarden. Er is ook geen bepaling die een werkgever verbiedt om deze met (alleen) de ondernemingsraad tot stand te brengen. In 2007 oordeelde de Hoge Raad dat een vakbond die een groot aantal werknemers in de branche vertegenwoordigt en representatiever is dan andere vakbonden, in beginsel recht heeft op toelating tot cao-onderhandelingen. Niet-toelating kán onrechtmatig zijn. Die norm geldt nog steeds, aldus het hof. Er kan worden overlegd met de ondernemingsraad, maar de vakbond heeft een ‘voorrangspositie’. Het recht van de vakbond op het voeren van collectieve onderhandelingen weegt in dit geval zwaarder dan de contractsvrijheid van de reisorganisatie.
Niet zorgvuldig
De Hoge Raad hanteert een ander uitgangspunt, maar komt tot dezelfde conclusie. Volgens de Hoge Raad mogen werkgevers (en hun organisaties) en werknemers (en hun organisaties) in beginsel zelf bepalen of, en zo ja met wie, zij over collectieve arbeidsvoorwaarden willen overleggen. Het niet toelaten van de vakbond tot de cao-onderhandelingen noemt de Hoge Raad ‘niet zorgvuldig’. Maar is dit ook onrechtmatig?
Representativiteit
Om dat te beoordelen moet worden gekeken naar tal van factoren: de representativiteit van de vakbond, de belangen die de vakbond nastreeft, de deskundigheid en de ervaring van de vakbond met onderhandelingen in deze branche, het belang dat onderhandelingen over arbeidsvoorwaarden in dit geval worden gevoerd door onderhandelaars die onafhankelijk zijn van de werkgever, het draagvlak bij de werknemers voor de huidige manier waarop wordt onderhandeld en de aan die wijze verbonden waarborgen voor werknemers, en hoe bezwaarlijk het is dat een vakbond wordt toegelaten.
Ontevreden
Deze vakbond vertegenwoordigt ruim meer dan de ondergrens van 20 tot 25 procent van het cabinepersoneel van de reisorganisatie. Cabinemedewerkers hebben herhaaldelijk kenbaar gemaakt dat zij ontevreden zijn over de huidige medezeggenschapsstructuur. Zij willen graag onderhandelen met de vakbond: die is onafhankelijk en beschikt over deskundigheid en financiële middelen. De ondernemingsraad handelt niet louter in het belang van de werknemers en staat minder vrij en onafhankelijk tegenover de werkgever dan een onafhankelijke vakbond, en kan geen collectieve acties voeren. Deze reisorganisatie onderhandelt inmiddels wel met een onafhankelijke vakbond over de arbeidsvoorwaarden voor het cockpitpersoneel, en wil een interne vakbond oprichten om daarmee in onderhandeling te treden over een cao. De reisorganisatie heeft onvoldoende duidelijk gemaakt waarom de huidige medezeggenschapsstructuur noodzakelijk is voor een doelmatige bedrijfsvoering. Het mag daarom de vakbond niet uitsluiten van collectieve onderhandelingen.